Anoreksja – jak rozpoznać pierwsze sygnały i kiedy szukać pomocy?

Przyjęło się uważać, że to media społecznościowe są wszystkiemu winne. Chociaż niewątpliwie dokładają istotną cegiełkę do presji dotyczącej wyglądu, sama geneza i złożoność zaburzenia odżywiania, jakim jest anoreksja, jest znacznie bardziej skomplikowana. Influencerzy codziennie publikują zdjęcia swoich idealnych ciał, promują diety cud, relacjonują treningi i zasypują obserwatorów kolejnymi „trikami”. Ta pogoń za doskonałością szybko udziela się zwłaszcza młodym osobom i może prowadzić je w niebezpiecznym kierunku – w stronę anoreksji. To poważne zaburzenie psychiczne, które wymaga uwagi i profesjonalnego wsparcia. Zachęcam do przeczytania mojego artykułu, z którego dowiesz się, czym jest anoreksja i jak rozpoznać jej pierwsze objawy.

Czym jest anoreksja?

Anoreksja to zaburzenie charakteryzujące się obsesyjnym lękiem przed przybieraniem na wadze, drastycznym ograniczaniem jedzenia oraz zniekształconym postrzeganiem własnego ciała. Osoba cierpiąca na tę chorobę widzi siebie jako otyłą, nawet gdy jest wyraźnie niedożywiona. Warto też wyjaśnić, co to anoreksja z medycznego punktu widzenia. Jest to systematyczne pozbawianie organizmu niezbędnych składników odżywczych, które prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach do śmierci.

Mity dotyczące anoreksji

Wokół anoreksji narosło wiele mitów, które utrudniają jej zrozumienie i opóźniają poszukiwanie pomocy. Często słyszy się, że:

„anoreksja dotyczy tylko nastolatek z zamożnych rodzin” – w rzeczywistości choroba może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, płci czy statusu materialnego;
„to po prostu dieta, która wymknęła się spod kontroli” – anoreksja to nie chwilowe zachowanie, ale poważne zaburzenie psychiczne, z którego nie można po prostu „wyrosnąć”;
„wystarczy zacząć normalnie jeść” – leczenie wymaga kompleksowego podejścia, nie tylko zmiany jadłospisu.

Czy anoreksja to choroba psychiczna?

Anoreksja jest klasyfikowana jako jedno z najpoważniejszych zaburzeń odżywiania, które ma najwyższy wskaźnik śmiertelności spośród wszystkich chorób psychicznych. Dlaczego rozpatrujemy ją kontekście psychiki? Trzeba uświadomić sobie, na czym polega anoreksja, bo tak naprawdę nie jest to choroba, która ogranicza się tylko do chęci bycia szczupłym. To złożone zaburzenie, w którym kontrola nad jedzeniem staje się sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami, stresem czy traumatycznymi doświadczeniami, dlatego skuteczne leczenie musi uwzględniać głębsze aspekty psychologiczne.

Przyczyny anoreksji – złożony obraz

Istnieje wiele czynników, które mogą prowadzić do anoreksji:

predyspozycje genetyczne i zaburzenia w neuroprzekaźnikach,
perfekcjonizm i wysokie standardy wobec siebie,
surowe wymagania otoczenia wobec danej osoby i trudność w stawianiu granic,
niskie poczucie własnej wartości i brak akceptacji siebie,
kryzysy rodzinne, brak poczucia bezpieczeństwa lub doświadczenia traumy,
presja społeczno-kulturowa, porównywanie się z innymi i ideał szczupłości promowany w mediach.

To wszystko tworzy złożoną sieć powiązań, dlatego anoreksja nigdy nie jest skutkiem jednego czynnika.

Jakie są objawy anoreksji?

Pierwsze objawy anoreksjiczęsto bywają bagatelizowane, bo maskują się pod pozorami „zdrowego stylu życia” czy „dbania o siebie”. Początkowo bliscy mogą nawet pochwalać chorującą osobę za jej dyscyplinę i determinację, nie zdając sobie sprawy, że to, co obserwują, to tak naprawdę początki anoreksji. Warto zatem obserwować przede wszystkim zmiany w relacji z jedzeniem. Osoba zmagająca się z anoreksją już w początkowej fazie choroby zaczyna obsesyjnie liczyć kalorie, ważyć każdy gram pokarmu i unikać określonych grup produktów, argumentując, że są niezdrowe. Coraz częściej wybiera też jedzenie w samotności i szuka wymówek, aby uniknąć wspólnych posiłków („już jadłam”, „boli mnie brzuch”). Niepokojącym sygnałem może być również niespotykane wcześniej zainteresowanie gotowaniem, bez chęci kosztowania swoich dzieł kulinarnych.

Psychologiczne początki anoreksji

Gdy zapytamy kogoś, jakie są objawy anoreksji na wczesnym etapie choroby, z dużym prawdopodobieństwem odpowie on, że osoba chorująca chudnie. Warto jednak wiedzieć, że fizyczne symptomy tej choroby zawsze są wyprzedzane przez zmiany w psychice, dlatego to właśnie na nią należy skierować uwagę, aby jak najwcześniej dostrzec problem. Przede wszystkim osoba zmagająca się z anoreksją staje się skupiona na wyglądzie, wadze i jedzeniu do tego stopnia, że rozmyślania o kaloriach i kontroli masy ciała dominują jej codzienność i utrudniają koncentrację na innych aspektach życia. Pojawia się też charakterystyczne zniekształcenie obrazu ciała – osoba dotknięta problemem widzi siebie jako grubszą, niż jest w rzeczywistości.

Kolejnym objawem anoreksji są wahania nastroju. U takiej osoby mogą pojawić się objawy depresji, lęku i drażliwości. Osoba chorująca stopniowo izoluje się społecznie, rezygnuje z dotychczasowych zainteresowań i aktywności, które wcześniej sprawiały jej radość, bo wszystko w jej życiu kręci się wokół jedzenia, wagi i wyglądu. Szczególnie niepokojące jest pojawienie się myśli typu „zasługuję na jedzenie tylko, gdy…” albo „jestem warta czegokolwiek, jeśli ważę mniej niż…”. Ta warunkowa samoocena, uzależniona wyłącznie od wyglądu fizycznego, to jeden z najbardziej charakterystycznych pierwszych objawów anoreksji.

Fizyczne objawy – gdy ciało zaczyna wołać o pomoc

Fizyczne objawy anoreksji są bezpośrednim skutkiem wyniszczania organizmu. Na początku mogą być subtelne, ale z czasem stają się coraz bardziej widoczne i alarmujące. Utrata masy ciała to najbardziej oczywisty sygnał, ale niejedyny. Poznajmy, jakie są objawy anoreksji oprócz niego:

stałe uczucie zimna,
brak energii, ciągłe zmęczenie,
zawroty głowy przy wstawaniu,
problemy z koncentracją i pamięcią,
sucha i blada skóra,
zwiększone wypadanie włosów i utrata ich blasku,
zanik miesiączki,
nieregularne bicie serca,
częste infekcje,
uporczywe zaparcia.

Anoreksja u dzieci, nastolatków – jak przebiega?

Anoreksja u dzieci może przejawiać się nieco inaczej niż u osób dorosłych, dlatego jest jeszcze trudniejsza do rozpoznania. U najmłodszych pacjentów często obserwujemy zatrzymanie wzrostu i rozwoju fizycznego, opóźnienie dojrzewania płciowego oraz problemy w nauce spowodowane trudnościami z koncentracją. Rodzice powinni zwrócić też uwagę na nagłe zainteresowanie dziecka treningami i uprawianie przez niego sportu potajemnie albo o nietypowych porach. W dobie mediów społecznościowych ważne jest też obserwowanie jego aktywności online. Gdy śledzi ono treści związane z dietami i odchudzaniem albo publikuje zdjęcia posiłków bez ich faktycznego spożywania, to kolejny alarmujący sygnał.

Pamiętajmy, że dzieci i nastolatki mogą używać różnych strategii, aby ukryć swoje zachowania związane z jedzeniem. Często pod pozorem trendów modowych zaczynają nosić oversizowe ubrania, aby zamaskować chudnięcie. Anoreksja u dzieci może też manifestować się nagłą zmianą nawyków żywieniowych, na przykład przejściem na wegetarianizm lub weganizm, również pod przykrywką mody.

Jak reagować, gdy zauważysz pierwsze objawy anoreksji?

Jeśli zauważyłeś niepokojące sygnały u siebie lub u bliskiej osoby, ważna jest szybka reakcja. Leczenie anoreksji jest tym skuteczniejsze, im wcześniej zostanie rozpoczęte, dlatego pierwsze objawy już powinny skłonić do działania. Osoba z anoreksją może zaprzeczać problemowi, okazywać gniew albo wycofywać się – to naturalne reakcje obronne, na które trzeba reagować z delikatnością i empatią. Nie wmawiaj jej, że wystarczy tylko „zacząć normalnie jeść”, bo leczenie anoreksji to znacznie bardziej skomplikowane zagadnienie, które obejmuje zarówno aspekty fizyczne, jak i psychologiczne, dlatego wymaga interdyscyplinarnego podejścia i konsultacji ze specjalistami: psychodietetykiem, psychologiem, psychiatrą, a w razie potrzeby również endokrynologiem czy ginekologiem. Leczenie wymaga współpracy na wielu płaszczyznach. Pamiętajmy, że anoreksja to choroba, a nie kaprys czy chwilowa faza.

Psychodietetyka – holistyczne wsparcie w procesie zdrowienia z anoreksji

Zdrowienie z anoreksji wymaga zaangażowania i współpracy wielu specjalistów – to proces interdyscyplinarny, który obejmuje zarówno ciało, jak i emocje. Psychodietetyk, dzięki łączeniu wiedzy z zakresu psychologii i dietetyki, patrzy na problem całościowo: uwzględnia emocje, przekonania, zachowania żywieniowe i potrzeby organizmu. Wspólne konsultacje mogą pomóc zrozumieć mechanizmy zaburzenia oraz odbudować zdrowszą relację z jedzeniem.

Jednocześnie ważne jest, aby pamiętać, że psychodietetyka nie zastępuje leczenia psychiatrycznego ani psychoterapii. Rolą psychodietetyka jest także rozpoznanie momentu, w którym warto skierować Cię do innych specjalistów – np. lekarza psychiatry, psychologa lub terapeuty rodzinnego – aby Twoje wsparcie było pełne i skuteczne.

Psychodietetyczne podejście obejmuje pracę nad:

przywracaniem prawidłowej masy ciała,
normalizacją zachowań żywieniowych,
rozpoznawaniem i nazywaniem emocji,
korygowaniem zniekształceń poznawczych dotyczących obrazu ciała,
budowaniem poczucia własnej wartości i zdrowszej relacji z jedzeniem.

W przypadku anoreksji u dzieci i nastolatków ważnym elementem może być praca z rodziną – aby bliscy wiedzieli, jak wspierać osobę chorującą bez nadmiernej kontroli czy poczucia bezradności.

W Częstochowie oferuję psychodietetyczne wsparcie osobom zmagającym się z zaburzeniami odżywiania, w tym z anoreksją. Nasze spotkania nie są szybkim „planem naprawczym” – to proces, który przypomina maraton, a nie sprint. Krok po kroku wspólnie odkrywamy źródła trudności i szukamy sposobów na odzyskanie równowagi.

Podczas współpracy:

towarzyszę Ci w odkrywaniu własnych wartości i sposobów realizowania ważnych celów,
pomagam budować adekwatną samoocenę i poczucie własnej wartości,
wspieram w konfrontowaniu perfekcjonizmu i nadmiernej kontroli,
uczymy się razem, jak wyrażać emocje w sposób konstruktywny i bezpieczny, by odbudować zdrowszą relację z samym sobą.

Korzystam z elementów różnych podejść, m.in. poznawczo-behawioralnego (CBT-E), TSR (terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach) oraz RTZ (racjonalnej terapii zachowania). Wierzę, że to Ty jesteś ekspertem od swojego życia – moją rolą jest towarzyszyć Ci i wspierać w procesie zdrowienia, bez presji i ocen.

Jeśli czujesz, że potrzebujesz empatycznego wsparcia na tej drodze, zapraszam do kontaktu.